همه چیز درباره سرخک؛ از عوامل شیوع تا راه‌های پیشگیری

سرخک که به آن سرخجه نیز گفته می‌شود، زمانی یکی از بیماری‌های شایع کودکان به شمار می‌رفت. این بیماری توسط ویروسی ایجاد می‌شود که به راحتی از طریق هوا پخش شده و روی سطوح نیز می‌نشیند. تزریق واکسن می‌تواند از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند.

بیشتر افراد مبتلا به سرخک، پس از حدود ده روز بهبود می‌یابند و معمولا درگیر عوارض طولانی پس از ابتلا به بیماری نمی‌شوند. با این حال، این بیماری می‌تواند برای کودکان زیر پنج سال و افراد دارای نقص ایمنی، شدید و حتی کشنده باشد.

سرخک با مدیریت علائم و پیشگیری از عوارض، درمان می‌شود. یکی از بهترین راه‌های جلوگیری از شیوع این بیماری، تزریق به موقع واکسن است. تاثیر واکسن به قدری زیاد است که حتی باعث ریشه‌کن شدن آن در بیست سال اخیر در کشورهایی مانند ایالات متحده شده است. از طرفی، طبق گزارشات و آمارهای موجود، شیوع بیماری در بین افرادی که واکسینه نشده‌اند بیشتر است. همه این‌ها به اهمیت واکسینه شدن در برابر سرخک اشاره دارند.

علائم بیماری

علائم سرخک ۷ تا ۱۴ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شوند.

اولین علائم معمولاً عبارتند از:

•  تب، که ممکن است تا 40 درجه سانتیگراد نیز برسد.
•  سرفه خشک
•  آبریزش بینی
•  قرمزی چشم و خارج شدن ترشحات که به آن ورم ملتحمه می‌گویند.

 حدود ۲ تا ۳ روز پس از بروز علائم اولیه، ممکن است متوجه لکه‌های سفید کوچکی در داخل دهان به نام لکه‌های کوپلیک شوید.

 حدود ۳ تا ۵ روز پس از ظاهر شدن علائم اولیه، یا حدود ۱۴ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس، بثورات پوستی نیز ظاهر می‌شوند. این بثورات شامل لکه‌های بزرگ و مسطح، و برآمدگی‌های کوچک می‌باشد.

فرد مبتلا به فاصله چهار روز قبل از ظاهر شدن بثورات پوستی و چهار روز بعد از آن می‌تواند ناقل بیماری باشد. سرخک به شدت واگیردار است و حدود ۹۰ درصد از افرادی که تاکنون سرخک نگرفته‌اند یا در برابر آن واکسینه نشده‌اند، در صورت تماس با فرد مبتلا به احتمال زیاد به این ویروس مبتلا می‌شوند.

علل شیوع

سرخک توسط ویروسی ایجاد می‌شود که منحصراً در بین انسان‌ها شیوع پیدا می‌کند. هنگامی که فرد مبتلا دچار سرفه یا عطسه می‌شود و یا حتی صحبت می‌کند، قطرات ریز در هوا پخش می‌شوند و یا ممکن است بر روی سطوح فرود بیایند. قطرات پخش‌شده تا دو ساعت در محیط باقی می‌مانند و در این مدت، توانایی آلوده کردن افراد متخلف را دارند. اگر فردی سطح آلوده را لمس کرده و سپس دهان، بینی یا چشم‌های خود را لمس کند، به احتمال زیاد به سرخک مبتلا خواهد شد.

عوامل خطرآفرین

• اگر فردی واکسینه نشده باشد یا فقط یک دوز واکسن دریافت کرده باشد، در معرض ابتلا به سرخک قرار خواهد داشت.
• افرادی که به مناطق آلوده به سرخک سفر می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.
• دانشجویانی که در خوابگاه اقامت دارند، ممکن است با خطرات بیشتری روبرو شوند.
•  افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سرخک هستند.
•  نوزادانی که هنوز به سن مناسب دریافت واکسن نرسیده‌اند، در صورت مواجهه با ویروس سرخک، در معرض خطر بیشتری نسبت به میانگین ابتلا قرار دارند.

عوارض جانبی

عوارض سرخک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• کم آبی بدن؛ زمانی رخ می‌دهد که اسهال و استفراغ باعث از دست دادن بیش از حد آب بدن شوند.
• عفونت گوش؛ یکی از شایع‌ترین عوارض سرخک، عفونت باکتریایی گوش است.
• برونشیت، لارنژیت یا خروسک؛ سرخک می‌تواند سبب ایجاد تورم و التهاب در مجاری تنفسی شود که با نام «خروسک» شناخته می‌شود. همچنین این ویروس ممکن است منجر به التهاب پوشش داخلی مجاری اصلی هوا در ریه‌ها شود که به آن «برونشیت» گفته می‌شود. علاوه بر این نیز می‌تواند باعث التهاب حنجره شود که از آن با عنوان «لارنژیت» می‌گویند.
• آنسفالیت؛ از هر ۱۰۰۰ نفر مبتلا به سرخک، حدود ۱ نفر ممکن است دچار التهاب و تورم مغز یا آنسفالیت شود. این بیماری می‌تواند برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند خطرناک باشد. آنسفالیت ممکن است بلافاصله پس از ابتلا به بیماری یا ماه‌ها بعد رخ دهد. و می‌تواند باعث آسیب مغزی دائمی شود.
• عوارض بارداری؛ ابتلا به سرخک در دوران بارداری می‌تواند زندگی فرد باردار را تهدید کند. همچنین ممکن است باعث سقط جنین، مرگ جنین یا بروز مشکلاتی در رشد کودک شود.

پیشگیری

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC) توصیه می‌کند که کودکان و بزرگسالان نسبت به تزریق واکسن اقدام کنند. به طور متوسط، ۹۷ درصد از افرادی که هر دو دوز واکسن را دریافت کنند بدن‌شان نسبت به سرخک ایمنی مادام‌العمر پیدا می‌کند. از طرفی، معدود افرادی که علیرغم دریافت کامل واکسن دچار بیماری می‌شوند، معمولا علائم خفیفی را تجربه می‌کنند. علاوه بر این، این دسته از افراد معمولا ناقل بیماری نیستند.

واکسن سرخک از ویروس ضعیف شده سرخک ساخته می‌شود. این واکسن به صورت تزریق ترکیبی برای محافظت در برابر سرخک و سایر ویروس‌ها ارائه می‌شود:

• واکسن MMR از ابتلا به سرخک، اوریون و سرخجه جلوگیری می‌کند.
• واکسن MMRV از ابتلا به سرخک، اوریون، سرخجه و آبله مرغان که واریسلا نیز نامیده می‌شود، جلوگیری می‌کند.

شرایط دریافت واکسن

اکثر افراد می‌توانند واکسن سرخک را دریافت کنند. تزریق واکسن به افرادی که بعد از اولین دوز MMR یا MMRV، و یا مصرف نئومایسین، واکنش آلرژیک شدید نشان داده‌اند توصیه نمی‌شود. تزریق واکسن به بانوان باردار نیز توصیه نمی‌شود. افرادی که تحت مراقبت درمانی قرار دارند و سیستم ایمنی آن‌ها به این خاطر تضعیف شده است نیز بهتر است که از تزریق واکسن سرخک خودداری نمایند. عوارض جانبی واکسن شامل درد موضعی در محل تزریق است. همچنین ممکن است محل تزریق واکسن بسته به رنگ پوست قرمز، بنفش یا قهوه‌ای شود.

پیشگیری از عفونت‌های جدید

دریافت واکسن سرخک برای جلوگیری از شیوع سرخک در زمان شیوع یا در آینده بسیار مهم است. در صورت کاهش نرخ واکسیناسیون، امکان همه‌گیری سرخک به شدت بالا می‌رود. شیوع این بیماری به قدری راحت و بالا است که برای توقف آن، باید تا ۹۵ درصد جمعیت جامعه هدف نسبت به آن واکسینه شوند.